Bilimsel bir çalışma ortaya koyan tüm paydaşların (editör, hakem, yazar, yayıncı ve okuyucu), bilimin doğru bir şekilde ilerlemesine katkı sağlaması hedeflenir. Bu amaç doğrultusunda hazırlanan bilimsel çalışmalarda bilimsel etik ilkelere uygunluk önemlidir.
Bu etik ilkeler, COPE (Committee on Publication Ethics) tarafından hazırlanan
yönerge esas alınarak JIRTE tarafından kabul edilmiştir ve paydaşlar tarafından da benimsenmesi önerilerek bir kısmı ile aşağıda sunulmuştur.
-
Çalışmayla ilişkili verilerin doğruluğundan emin olmak, araştırmasına ilişkin kayıtlarını düzenli tutmak ve olası bir istek üzerine bu verilere erişim verebilmek.
-
Gönderdiği makalenin başka bir yerde yayınlanmadığından veya kabul edilmediğinden emin olmak.
-
Makaleye fikren katkıda bulunmayan kişileri yazar olarak dahil etmemek.
-
İnsan veya hayvan denek içeren tüm çalışmalar için ulusal ve uluslararası yasalara ve yönergelere uygun olmasını sağlamak, (örneğin, WMA Helsinki Bildirgesi, NIH Laboratuar Hayvanlarının Kullanımına İlişkin Politika, Hayvanların Kullanımına İlişkin AB Direktifi) gerekli onayların alındığını onaylamak, denek mahremiyete saygı göstermek.
-
Herhangi bir çıkar çatışması durumunda, eseriyle ilgili etik bir ihlal tespit ettiğinde bunu editör ve yayıncı ile paylaşmak, zeyilname, hata beyanı, tazminat bildirimi yayınlamak ya da gerekli görüldüğü durumlarda çalışmayı geri çekmek.
-
Yazarların, hakem sürecindeyken çalışmalarına ilişkin ham verileri editörler kuruluna iletmesi istenebilir, bu durumda yazarların ham verilerini editörler kuruluyla paylaşmaları beklenmektedir. Yazarlar, yayımlanan bir makaleye ilişkin verileri beş yıl süreyle saklamakla yükümlüdürler.
-
Çalışmasında bir hata tespit ettiğinde editörü ve editörler kurulunu bilgilendirmek, düzeltme ya da geri çekme süreci için iş birliği kurmak.
Not: ULAKBIM kararı uyarınca JIRTE’de yayımlanmak üzere gönderilen ve insanlardan elde edilen verilerin kullanıldığı araştırmalar (derlemeler hariç) için etik kurul onayı alınmış olmalıdır. Etik kurul adı, karar tarihi ve sayısı makalenin ilk-son sayfasında ve yöntem bölümünde belirtmelidir. Kör hakemlik sürecine zarar vermemek ve yazar(lar)ın kişisel bilgilerinin ortaya çıkmasını engellemek için bu bilgiler makalenin ilk versiyonunda değil, makale kabul edildikten sonra son halinde yer verilmelidir. Ancak etik kurul onay kararı belgesi, makalenin ilk yükleme aşamasında jirtejournal@gmail.com adresine gönderilmelidir. Yazar(lar), veri toplama sürecinde etik ilkelere özen gösterdiklerinin kanıtlarını (başkalarının ölçek, anket, fotoğraf gibi belgelerinin kullanılması için kendilerinden izin alınması gibi) makale içinde sunmalıdır. Makalelerde araştırma ve yayın etiği ile fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğu belirtilmelidir. Araştırma insan ve hayvan denekler üzerinde gerçekleştirilmiş ise araştırmanın uluslararası bildiriler, kılavuzlar vb uygun gerçekleştirildiği bildirilmelidir. Yazar(lar)dan derleme makaleler için etik kurul onayı istenmez. Bununla birlikte etik kurul kararı gerektirmeyen makalelerde, etik kurul kararının gerekmediği, makalenin ilk-son sayfasında ve yöntem bölümünde belirtilmelidir. Olgu sunumlarında, bilgilendirilmiş gönüllü olur/onam formunun imzalatıldığına dair bilgiye makalede yer verilmesi gereklidir.
-
Cinsiyet, dini ya da politik inançlar, yazarların etnik ya da coğrafi kökenleri üzerine ayrım yapılmaksızın görevlerini yerine getirirken dengeli, objektif ve adil bir şekilde hareket etmek.
-
JIRTE’ye gönderilen makaleleri JIRTE yazım kuralları, çalışmanın önemi, özgünlüğü açısından değerlendirmek ve makaleyi ilk gönderim sürecinde reddetme kararı alırsa, yazarlara bunun nedenini açık ve yansız bir şekilde iletmek. Bu süreçte, makalenin dilbilgisi, noktalama ve/veya yazım kuralları (kenar boşlukları, uygun şekilde referans gösterme, vb.) açısından tekrar gözden geçirilmesi gerektiğine karar verirse, yazarları bu konuda bilgilendirmek ve gerekli düzeltmeleri yapabilmeleri için kendilerine zaman tanımak.
-
Olası çıkar çatışmalarını önlemek adına gerekli önlemleri almak ve varsa mevcut talepleri değerlendirmek.
-
Dergiye gönderilen çalışmaları içeriğine göre değerlendirmek, hiçbir yazara iltimas geçmemek.
-
Hakem değerlendirme sürecinin çift taraflı kör hakemlik ile sürdürüldüğünden emin olmalı ve yazarlara hakemleri, hakemlere de yazarları ifşa etmemek.
-
Sponsorlu çalışmaları ya da özel konulardaki çalışmaları diğer çalışmalarla aynı şekilde ele almak.
-
Yazarların ifade özgürlüğünü desteklemek.
-
Yazarların makalelerinin durumuna ilişkin bilgi talebi olduğunda çift taraflı kör hakemlik sürecini zedelemeyecek biçimde yazarlara makalelerinin durumuna ilişkin bilgi vermek.
-
Yazarlara kendilerinden ne beklendiğine ilişkin yayım ve yazım kuralları ile örnek şablonu sürekli güncellemek.
-
Yayımlanan makalelerde gönderim ve yayıma kabul tarihleri yer almasını sağlamak.
-
Derginin niteliğinin artırılması ve gelişimine katkıda bulunmak için çaba göstermek.
-
Etik ihlali niteliğinde bir şikâyet olması durumunda, derginin politika ve prosedürlerine bağlı kalarak gerekli prosedürleri uygulamak. Yazarlara, gelen şikâyete cevap vermek için bir fırsat vermek, çalışma kime ait olursa olsun gerekli yaptırımları uygulamaktan kaçınmamak.
-
Hakemlerin bir makaleyi değerlendirmeden önce makaleye ilişkin çıkar çatışmaları bulunmadığını belirtmelerini talep etmek.
-
Hakem havuzunu hakemlerin uzmanlık alanlarına göre sürekli yenileyip ve genişletmek.
-
Kaba ve niteliksiz yorumlarda bulunan veya geç dönen hakemleri hakem havuzundan çıkarmak.
-
Derginin amaç ve kapsamına uygun olmaması durumunda gelen çalışmayı reddetmek.
-
Editör kurulunun yeni üyelerine yayım ve yazım kurallarını iletmek ve kendilerinden beklenenleri açıklamak.
-
Derginin gelişimine aktif olarak katılım gösterecek üyeleri editör kuruluna seçmek.
-
Editör kurulunun sorumluluklarına ilişkin onları bilgilendirmek.
-
Dergiye iletilen eleştirileri inceleyerek gerekli açıklamaları yapar.
JIRTE’ye gönderilen tüm makaleler çift taraflı kör hakemlik süreci ile değerlendirilmektedir. Çift taraflı kör hakemlik, nesnel, tarafsız ve bağımsız bir değerlendirme sürecinin sağlanabilmesi için yazarların hakemlerden, hakemlerin de yazarlardan gizli tutulması anlamına gelmektedir. Hakemlere makaleler değerlendirilmek üzere dergi yönetim sisteminden iletilmektedir.
Hakemlerin, değerlendirdikleri makalenin ilgili bilim alanına katkısı ve makalenin yayımlanabilir olup olmadığına ilişkin kararları ve bu kararlarına ilişkin gerekçelerini içeren bir form doldurmaları gerekmektedir. Hakemlerin etik yükümlülükleri aşağıda gösterilmiştir:
-
Editörün karar verme sürecine katkıda bulunmak için makaleyi nesnel bir biçimde zamanında incelemek ve yalnızca uzmanlık alanı ile ilgili çalışmaları değerlendirmeyi kabul etmek.
-
Değerlendirdiği makalelere ilişkin “Hakem Değerlendirme Formu”nu doldurmak ve çift taraflı kör hakemlik sürecine zarar vermemek için formlarda isimlerini gizlemek. Değerlendirdiği makalenin yayımlanabilir olup olmadığına ilişkin kararı ile kararına ilişkin gerekçelerini de bu formda belirtmek.
-
Dini, siyasi ve ekonomik çıkarlar gözetmeden çalışmayı kendisine tanınan süreyi geçirmeden değerlendirmek.
-
Yayınlanacak makalenin kalitesini yükseltmeye yardımcı olacak yönlendirmelerde bulunmak ve çalışmayı titizlikle incelemek.
-
Yorumlarını yapıcı ve nazik bir dille yazara iletmek. Hakemlerin bilimsel olmayan yorumlarda bulundukları tespit edildiğinde yorumlarını yeniden gözden geçirmeleri ve düzeltmeleri için editör tarafından kendileriyle iletişime geçilebilir.
-
Değerlendirmeyi nesnel bir şekilde sadece çalışmanın içeriği ile ilgili olarak yapmak.
-
Editör ve yazar tarafından sağlanan bilgilerin gizliliğini korumak, gizlilik ilkesi gereği incelediği çalışmayı değerlendirme sürecinden sonra yok etmek, kör hakemliğe aykırı bir durum varsa editöre bildirmek ve çalışmayı değerlendirmemek.
-
Potansiyel çıkar çatışmalarının (mali, kurumsal, işbirlikçi ya da yazar ve yazar arasındaki diğer ilişkiler) farkında olmak ve gerekirse bu yazı için yardımlarını geri çekmek konusunda editörü uyarmak.
-
Bilimsel bir çalışmada görev alan paydaşlardan yayıncının da bütün bu etik ilkeler kapsamında hareket etmesi gerekir.
-
Yayıncı, elinde bulundurduğu iletişim gücünü hiçbir bireysel çıkar gözetmeden kullanmak ve hedef kitlesini doğru yönlendirmekle yükümlüdür.
-
Bünyesinde yayınlanan her çalışmanın mülkiyet ve telif hakkını korur ve yayınlanmış her ürünün arşivlenmesi görevini üstlenir.
-
Makale yayımlama sürecinde karar merciinin ve hakemlik sürecinin editörün sorumluluğu olduğunu kabul eder.
-
İlgili paydaşlar, etik olmayan bir durumla karşılaştıklarında yayıncıyla iletişime geçmekten çekinmemelidir.
İntihal (aşırma) kasti olup olmaması önemsenmeksizin, bir etik ihlalidir. Çalışmaların başka kaynaklarla, referans gösterilmeden benzeşmesi ve bu haliyle yayına alınması etik olmamasının yanında suçtur ve kabul edilemez. Yayın Kurulu, dergiye gönderilen çalışmalarla ilgili aşırma, atıf manipülasyonu ve veri sahteciliği iddia ve şüpheleri karşısında COPE kurallarına uygun olarak hareket edebilmektedir. Yazarlardan, makalelerini dergi sistemine yüklerken
intihal raporlarını jirtejournal@gmail.com adresine göndermeleri rica olunur.
İntihal oranı %25 ve üzeri olan makaleler değerlendirilmeye alınmadan yazara iade edilecektir. Yazarlar, intihal oranını %25'in altına düşürdükten sonra makalelerini yeniden yükleyebilirler.
-
İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, yöntemlerini verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,
-
Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak
-
Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek,
-
Tekrar yayım: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
-
Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
-
Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek,
-
Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek,
-
Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak.
-
İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermek, gerekli izinleri almamak,
-
Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak,
-
Akademik atama ve yükseltmelerde bilimsel araştırma ve yayınlara ilişkin yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak,
-
Yayınlanmak üzere JIRTE’ye gönderilen çalışmalar, daha önce herhangi bir şekilde yayınlanmamış veya herhangi bir yere yayınlanmak üzere gönderilmemiş, özgün çalışma niteliği taşımalıdır. Kişiler çalışmalarını gönderirken, çalışmanın kısmen ya da tamamen, herhangi başka bir platformda daha önce yayınlanmadığı, yayın için değerlendirmede bulunmadığını beyan etmekle yükümlüdür. Aksi bir durumla karşılaşıldığında ilgili yaptırımlar uyarınca yazar(lar) durumdan sorumlu tutulacaktır.
-
Yazarlar çalışmalarının telif hakkından feragat etmeyi kabul ederek değerlendirme için gönderimle birlikte çalışmalarının telif hakkını JIRTE’ye devretmek zorundadır. Bu devir, yazının yayına kabulü ile bağlayıcı hale gelir. Basılan materyalin hiçbir kısmı yayınevinin yazılı izni olmadıkça bir başka yerde kullanılamaz.
-
Yazarların; patent, telif hakkı dışında kalan bütün tescil edilmemiş hakları, çalışmayı satmamak şartıyla kendi amaçları için çoğaltma hakkı, yazarın kendi kitap ve diğer akademik çalışmalarında, kaynak göstermesi koşuluyla, çalışmanın tümü veya bir bölümünü kullanma hakkı, çalışma künyesini belirtmek koşuluyla kişisel web sitelerinde veya üniversitesinin açık arşivinde bulundurma hakkı gibi hakları saklıdır.
-
Yazarlar, basılı ya da elektronik formatta tablolar, yardımcı resimler, veya diğer her türlü içerik dahil daha önce yayımlanmış içeriği kullanırken telif hakkı sahibinden izin almalılardır. Bu konudaki kanuni, mali ve cezai sorumluluk yazarlara aittir.
-
-
Ekonomik ya da bireysel fayda sağlanan durumlar çıkar çatışmasını meydana getirir. Bilimsel sürecin ve yayınlanan makalelerin güvenilirliği; bilimsel çalışmanın planlanması, uygulanması, yazılması, değerlendirilmesi, düzenlenmesi ve yayınlanması sırasında çıkar çatışmalarının nesnel bir biçimde ele alınmasıyla doğrudan ilişkilidir.
-
Finansal ilişkiler en kolay belirlenebilen çıkar çatışmalarıdır ve derginin, yazarların ve bilimin güvenilirliğini zedelemesi kaçınılmazdır. Bu çatışmalara kişisel ilişkiler, akademik rekabet ya da entelektüel yaklaşımlar sebep olabilir. Yazarlar, çalışmanın tüm verilerine erişimi kısıtlayan veya verileri analiz etme, yorumlama, makaleleri hazırlama, yayınlama vb. yeteneklerine müdahale eden hem kâr amaçlı hem de kâr amacı gütmeyen sponsorlarla anlaşmalara girmekten mümkün olduğunca kaçınmalıdır.
-
Çıkar çatışmalarının önlenmesi adına editörler de çalışmaların değerlendirilmesi sırasında aralarında herhangi bir ilişki bulunabilecek kişileri bir araya getirmekten kaçınmalıdır. Makaleler hakkında son kararı veren editörlerin de karar verecekleri konulardan hiçbiri ile kişisel ya da mali bağlarının olmaması gerekir.
-
Yazarlar makalelerin etik ilkeler çerçevesinde değerlendirilebilmesi ve bağımsız bir süreç yürütülebilmesi için olası çıkar çatışmaları ile ilgili olarak yayın kurulunu bilgilendirmelidir.
-
Yayın kurulumuz bütün bu durumları göz önünde bulundurarak değerlendirme sürecinin tarafsız bir şekilde yürütülebilmesi için özverili bir şekilde çalışmayı taahhüt eder.
JIRTE bilimsel çalışmaların ilerletilebilmesi için bilgiye kolay ulaşılabilir olması gerektiğinin bilincinde bir dergi olarak Budapeşte Açık Erişim Bildirgesinde yer alan, hakemli dergi literatürünün açık erişimli olması girişimini destekler ve yayınlanan tüm yazıları herkesin okuyabileceği ve indirebileceği bir ortamda ücretsiz olarak sunar.
Budapeşte Açık Erişim Bildirgesinde açık erişim, “bilimsel literatürün internet vasıtasıyla mali, kanuni ve teknik engeller olmaksızın erişilebilir, okunabilir, taranabilir, kaydedilebilir, yazdırılabilir, kopyalanabilir, tam metne bağlantı verilebilir, dizinlenebilir, yazılıma veri olarak aktarılabilir ve her türlü kanuni amaç için kullanılabilir olması” manasında kullanılmıştır. Bilimin ilerlemesinde bilgi paylaşımının rolü düşünüldüğünde, açık erişim, araştırmacılar ve okuyucular için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle JIRTE’de yer alan makaleler, yazarına ve orijinal kaynağa atıf yapıldığı takdirde kullanılabilir. Yazarlardan veya yayıncılardan izin alınması gerekmez. JIRTE’deki eserlere web siteleri, arama motorları, bloglar ve diğer dijital platformlar aracılığıyla erişilebilir. Budapeşte Açık Erişim Bildirimi ile ilgili ayrıntılı bilgi için
tıklayınız.
Creative Commons lisansı, telif hakkı bulunan bir eserin ya da çalışmanın ücretsiz olarak dağıtılmasını sağlayan bir çeşit kamu telif hakkı lisansıdır. Bir yazar oluşturduğu eserin kullanılması için paylaşmak veya üzerinde değişiklikler yapma hakkını vermek istediğinde CC lisansını kullanır.
JIRTE, yayınlanan tüm yazılar için “Creative Commons Attribution License (Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International CC BY-NC-ND)” lisansını uygun bulmaktadır. Bu lisans, diğer yazarların, ticari olmayan amaçla ve eserinize atıfta bulunmak koşuluyla, eserinizi kendi eserlerinde kullanmasına izin verir.
Açık erişim, disiplinler arası gelişimi pekiştiren ve farklı disiplinler arasında iş birliğini teşvik eden bir yaklaşımdır. Bu sebeple JIRTE, makalelerine daha fazla erişim ve daha şeffaf bir inceleme süreci sunarak kendi alanına katkıda bulunmaktadır.
Derginin yayın süreçleri, Yayın Etiği Kurulu (COPE), Ulusal Bilgi Standartları örgütü (NISO, Bilim Editörleri Konseyi (CSE) ve Avrupa Bilim Editörleri Derneği (EASE) kılavuzları uyarınca yürütülür.
JIRTE’ye gönderilen bütün çalışmaların değerlendirilme süreci şu basamakları takip ederek ilerler:
-
Aday makale Editör tarafından amaç, konu, içerik ve yazım kurallarına uygunluk açısından incelenir (Azami 10 gün). Editörün onay verdiği çalışma ilgili alan editörüne gönderilir. Diğer makaleler ise düzeltilmek üzere sahiplerine iade edilir.
-
Alan editörünün yapacağı ön inceleme-değerlendirme sonrasında aday makalenin hakem sürecinin başlatılmasına karar verilir (Azami 10 gün).
-
Alan editörü tarafından ön değerlendirmesi tamamlanan çalışmalar, ilgili alanda uzmanlığa sahip iki hakeme gönderilir ve hakemlere 20 günlük bir değerlendirme süresi verilir.
-
Eğer hakem, çalışmayı söz konusu süre içinde değerlendiremeyecekse alan editöründen ek süre isteyebilir veya alan editörüne zaman kısıtlığından ötürü çalışmayı değerlendiremeyeceğini bildirebilir. Böylece yazarın süre kaybına uğramasının önüne geçilebilir ve Editöre yeni hakem tayini için yeterli süre sağlanmış olur.
-
Eğer bir hakem üzerine atanan aday makaleyi süresi içerisinde değerlendirip göndermezse kendisine bir hatırlatma e-postası gönderilerek 10 gün ek süre verilir. Bu süre içinde de hakemden bir geri dönüş olmazsa ilgili çalışma o hakemin üzerinden alınır ve bir başka hakeme gönderilir.
-
İki hakemin değerlendirmeleri arasında görüş ayrılığı (1 olumlu, 1 olumsuz gibi) söz konusu olursa hakem raporları alan editörü tarafından incelenerek hakemlerin yaptıkları eleştiri ve tespitler ile bunlara dair gerekçeler karşılaştırılarak bir karara varılır.
-
Eğer alan editörü hakem raporlarını inceleyerek bir karara varamaz ise aynı aday makalenin üçüncü bir hakem tarafından değerlendirilmesi süreci başlatılır.
-
Bir makalenin yayınlanma durumu hakkındaki nihai karar, en geç 90-120 gün içinde verilir ve yazarlara bildirilir. Yayınlanması karar verilen makaleler, takip eden ilk sayıda yayınlanır.
JIRTE’nin yayıncısı olan Sektör Denetim ve Yeminli Mali Müşavirlik Limited Şirketi elektronik kaynaklara erişim için herhangi bir abonelik bedeli, yayın ücreti veya benzeri bir ödeme talep etmemektedir.
.